Provincia: Pontevedra

        Municipio: Moaña   Parroquia: Moaña (San Martiño)

        Cruceiro das Angustias. Lugar: O Cruceiro

        Coordenadas (WGS84):
        42°17'04.3"N 8°44'57.6"O (42.2845245,-8.7493339)

También puedes ver el mapa más abajo

Cruceiro das Angurias.- Antes de esculpirse o actual “Cruceiro das Angurias”, desmontouse o anterior da Soidade para trasladalo a súa beira, debaixo da fiestra dereita do edificio que está ao fondo; a mediados do século XX, volveuse a transportar cara ao lugar onde se atopa agora, segundo comentaron persoas que viviron na antiga casa, reconstruída na actualidade.

Trátase dun exemplar máis moderno e monumental que o da Soidade, coñecido polos  veciños do lugar de O Cruceiro, onde se atopan ambos os dous, como “Cristo do Cruceiro”. Está situado nun cruzamento de camiños a 100 metros da igrexa de San Martiño e, segundo reflicte Jaime Iglesias no devandito caderno (1):

Consta de catro pasos de escalas, de planta exagonal; base circular rebaixada na arista superior para rematar como se fora cúbica; na cara anterior desta base hai un par de osos cruzados cunha calavera enriba. A columna é de fuste hexagonal liso cunha peana na parte posterior sobre a que vai a figura de san Martiño, de expresión clemente, con roupas de abondo e bagoo. Ten un capitel con volutas de tipo xónico; entre elas hai cabezas de anxeliños. A cruz, de sección rectangular, posúe na  cara anterior a Xesús Crucificado, con tres cravos, espido, cabeza caída, barba, pelo e coroa de espinos. Brazos non horizontais, xeonllos flexionados e pé dereito sobre o esquerdo; debaixo, unha calavera. Todo con formas bastante movidas. Na parte posterior represéntase a piedade da Virxe María con Xesús morto nos brazos.

Despois deste relato minucioso das características técnicas do cruceiro ás que cumpre engadir que a pedra do  denominado Xesús morto está moi desgastada, posiblemente polo paso do tempo e porque, nos anos 60 do século XX un canteiro, contratado pola comisión de festas de san Martiño, empregou un pico e unha maceta para limparlle o verdello  que o cubría; deste xeito desgastou a pedra das imaxes, especialmente a do citado Cristo morto.

No seguinte parágrafo describe, deste xeito, os detalles máis importantes, aínda que incompletos, do autor e dá época en que se esculpiu:

Non ten inscricións. Está moi coidado e limpo. Non se pode precisa- lo o ano nin o motivo da súa construción –aínda que se lle botaron uns trescentos anos- pero sábese que foi feito por un tal Cerviño, canteiro analfabeto de Aldán – Cangas.

Dando por certa a afirmación do mestre de Quintela de que “foi feito por un tal Cerviño”, do que descoñecía o ano en que o construíu e outros detalles importantes; no intre en que transcorreron 39 anos desde que se editou o caderno, volvéronse a efectuar pescudas tendentes ao coñecemento de varias frases que non quedan claras en dito parágrafo como a súa antigüidade, a relación do canteiro con Aldán, incluso o seu analfabetismo. Por iso, comezouse por indagar o motivo de que fose substituído  un cruceiro anterior por outro máis monumental, no cruzamento de camiños onde, durante varios séculos, daban volta as procesións máis solemnes da freguesía, ademais de pararse os cortexos fúnebres co obxecto de cantar responsos aos finados, antes de enterralos dentro da igrexa ou no cemiterio achegado ao templo; tamén, para rezar cando se formaban outros acompañamentos destinados a celebrar os funerais e  cabodanos.

Foi moi importante, de cara a proseguir coas investigacións, observar a foto do Cruceiro de Lameiro en Darbo, que ten a particularidade de dispoñer dun capitel moi parello a el, coas súas correspondentes cabezas de anxiños e unha inscrición co ano, 1895. A través destes datos, chegouse á conclusión  de que podía ser obra dun dos dous canteiros, de apelido Cerviño que, no século XIX, traballaron por esta zona do Morrazo, José Cerviño García e Ignacio Cerviño Quinteiro, malia que todos os indicios conducen a atribuírlle súa autoría a José.

(1) Jaime Iglesias González, caderno do ano 1981 que se conserva no museo de Pontevedra, ref. XXXV, titulado “Cruceiros do concello de Moaña”, feito en colaboración cos alumnos da Escola Graduada de Quintela